Durgerdam: schilderachtig havendorpje aan het Buiten-IJ tekst en foto's Jan Everink november 2001 Gedurende eeuwen was de visvangst de vrijwel enige bron van inkomsten van de Durgerdammers. Zelfs in de winter zag men kans om met de botvangst in het levensonderhoud te voorzien. De netten werden dan door daartoe in het ijs gehakte bijten uitgezet. De inwoners van Durgerdam zijn voor hun levensonderhoud allang niet meer afhankelijk van de visserij. Velen van hen werken in Amsterdam en genieten in hun dorp van het weidse uitzicht over het Buiten-IJ en de polder IJdoorn, een buitendijks gelegen natuurgebied. Ook vanuit hun achtertuinen hebben de Durgerdammers een prachtig uitzicht, namelijk over de Durgerdammer Die, een vriendelijk polderlandschap. Lange rij schilderachtige huizen De ontspannen sfeer in het pittoreske havendorpje Durgerdam doet de bezoeker al gauw alle zorgen van de dag vergeten. Het knusse plaatsje bestaat vrijwel geheel uit een lange rij schilderachtige - meest houten - huisjes aan een smalle weg bovenop de oude Zuiderzeedijk. Durgerdam ligt ten noordoosten van Amsterdam, en is - zoals diverse andere oude dorpen in dit als Waterland bekende gebied - een onderdeel van deze grote stad geworden. Ooit was Amsterdam ook slechts een gehucht aan Het IJ, maar dat gehucht werd schatrijk van de handel en groeide explosief terwijl de omliggende plaatsjes klein bleven. Ontspannen sfeer Per auto uit Amsterdam komende bereikt men Durgerdam via de Schellingwouderbrug. Direct na de brug rechtsaf slaan en vervolgens linksaf de Durgerdammerdijk op, die u een minuut later in Durgerdam brengt. Ook met het openbaar vervoer is Durgerdam goed bereikbaar. Men gaat met bus 33 van het Centraal Station te Amsterdam tot aan het eindpunt van deze lijn, het Waterlandplein in Amsterdam Noord. Daar pakt men bus 30 naar Durgerdam. De rit met bus 30 is een belevenis op zichzelf, want deze voert grotendeels door een ander oud dorpje: Schellingwoude. Soms gaat de bus heel langzaam - bijna stapvoets - over de smalle Schellingwouderdijk. Links ziet men de fraai gerestaureerde pandjes van Schellingwoude en rechts een smal groengebied met daarachter de scheepvaart op Het IJ. Bezienswaardigheden Een derde manier voor een bezoek aan Durgerdam is over het water. De haven van het dorp is bijna even groot als het plaatsje zelf en er liggen voornamelijk moderne pleziervaartuigen, die een opvallend contrast vormen met het sinds 1976 beschermde dorpsgezicht. "De kapel" Een opvallend gebouw in Durgerdam is de bij een scherpe bocht in de weg gelegen "kapel". Dit houten gebouwtje met zijn opmerkelijke koepeltoren schijnt echter slechts korte tijd als kerk dienst gedaan te hebben. Het heeft verschillende functies gehad, onder meer die van school en van gemeentehuis. De in 1687 gebouwde "kapel" werd in 1950 door blikseminslag zwaar beschadigd, en vervolgens gerestaureerd. Eveneens bezienswaardig is de in 1867 gebouwde Nederlandshervormde kerk. Dit zaalkerkje staat op de plaats van een vroeger 17de eeuws kerkje, waaruit onder meer de preekstoel nog in het huidige gebouw aanwezig is. Eeuwenlang was de visvangst de vrijwel enige bron van inkomsten van de Durgerdammers, ook in de wintermaanden. In de winter werden de netten door daartoe in het ijs gehakte bijten uitgezet. Om de op de zeebodem liggende botten in beweging te krijgen stampten de vissers met een houten balk op het ijs, een werkwijze die botkloppen werd genoemd. Stuurloos op een ijsschots In januari 1849 kwamen de Durgerdammers Klaas Bording en zijn twee zonen Klaas en Jacob bij het botkloppen in een afschuwelijke situatie terecht. Ze waren om een geschikte plek te vinden heel ver het ijs opgegaan, een besluit dat hen duur zou komen te staan. Alleen Jacob bracht het er uiteindelijk levend af.  Nederlandshervormde kerk In de loop van de dag haalden ze honderden botten naar boven, en waarschijnlijk door deze rijke vangst merkten ze niet dat het ijsgedeelte waarop ze zich bevonden was losgeraakt van de rest. Het was daardoor onmogelijk geworden om over over de ijsvlakte weer naar het veilige Durgerdam terug te lopen, en als gevolg van de opkomende duisternis werd hun probleem niet door andere vissers opgemerkt. Veertien lange koude dagen en nachten hebben de drie mannen stuurloos op de Zuiderzee gedreven. Ze kregen ontzettende honger en aten om in leven te blijven rauwe bot. Tenslotte kwamen ze helemaal bij het Overijsselse Vollenhove terecht. Daar werden de totaal verkleumde vissers van hun inmiddels vrijwel geheel gesmolten ijsschots gehaald en aan land gebracht. In Vollenhove werden de drie met zorgen omringd, maar voor vader Bording en zoon Klaas mocht dit niet meer baten. Ze waren zozeer door de ontberingen verzwakt dat ze kort daarna kwamen te overlijden. Alleen de zeventienjarige Jacob keerde terug naar Durgerdam. Prachtig uitzicht De  Durgerdammer Die Veel inwoners van het huidige Durgerdam werken in Amsterdam en genieten in hun dorp van het weidse uitzicht over het Buiten-IJ en de polder IJdoorn, een buitendijks gelegen natuurgebied. Ook vanuit hun achtertuinen hebben de bewoners van dit Waterlandse dorpje een prachtig uitzicht, namelijk over de Durgerdammer Die, een vriendelijk polderlandschap. Aan de horizon prijkt de vertrouwde stompe toren van Ransdorp, ooit een baken voor de scheepvaart, tegenwoordig een vrijwel overal in de omgeving zichtbaar markant herkenningspunt voor wandelaars. In Durgerdam heeft de wandelaar en voetganger het overigens niet gemakkelijk, want zoveel visuele ruimte men om zich heen heeft, zo beperkt is de ruimte in het dorp zelf. De afmetingen in het plaatsje zijn eenvoudigweg niet berekend op de huidige tijd. De enige straat van Durgerdam loopt zoals vermeld bovenop de vrij smalle voormalige Zuiderzeedijk. Uniek Waterlands dorp Tussen de vlak achter de dijk staande huizen en de weg bevindt zich een smalle stoep, maar als het mooi weer is zitten daar vaak dorpelingen op hun bankjes en naar buiten gehaalde stoelen gezellig met elkaar te kletsen. Als wandelaar kan je er dan op veel plaatsen nauwelijks langs, temeer omdat meteen tegen de stoeprand een lange rij auto's staat zodat even uitwijken naar de rijweg niet mogelijk is. Aan de andere kant van de weg, onderaan de dijk, loopt op sommige stukken dichtbij het water een voetpad. Maar omdat het niet een continu doorgaand pad is blijft het ook daar behelpen. Het beste wandelt men nog op het - in noordelijke richting gaande rechts van de rijweg gelegen - wat hogere topje van de dijk. Daar heeft zich een pad gevormd waarover men zich tevoet vlot voortbeweegt. Vanaf dit pad heeft men ook goed zicht op zowel de schilderachtige Durgerdamse huizen als het Buiten-IJ en de meer naar het Noorden gelegen polder IJdoorn. Mede dankzij de beperkte bewegingsruimte gaat alles in Durgerdam heel langzaam en gemoedelijk, en heerst er nog steeds de unieke sfeer van een eeuwenoud Waterlands havendorpje.

Copyright tekst en foto's 2001 Jan Everink