Naar een schone en veilige techniek

 

Door Jan Everink

1997

De lichamen van mensen, dieren en planten zijn onvoorstelbaar technisch. Het zijn gecompliceerde systemen volgens een ontwerp dat geen ingenieur ooit heeft kunnen overtreffen.
De ziel of geest die in elke levensvorm aanwezig is gebruikt het lichaam als een hulpmiddel om ook de niet-bezielde natuur te ordenen. Het resultaat van deze activiteit noemen we techniek.

De technische samenleving

Vrijwel ieder product is vandaag de dag een technisch product. Dit geldt niet alleen voor computers, fax-apparaten en fietsen, maar ook voor overhemden, stoelen en koffie. Bij de winning, productie en/of distributie van vrijwel ieder product speelt de techniek een essentiële rol. Ook in de dienstverlening is de techniek - onder meer in de vorm van de erbij gebruikte apparatuur - niet meer weg te denken.

Ondanks de algemeen erkende rol van de techniek in onze samenleving staat deze cultuur ambivalent tegenover het verschijnsel techniek. Enerzijds wordt de techniek beschouwd als onmisbaar voor het bestaan, anderzijds wordt als oorzaak voor allerlei wantoestanden vaak diezelfde techniek aangewezen.

Sommige mensen zien techniek als een noodzakelijk kwaad, als een onnatuurlijke inmenging van de mens in de schepping. Deze attitude treffen we niet slechts aan bij terug-naar-de-natuur-filosofen, maar ook bij technici en andere mensen die in hun werk veel met techniek te maken hebben.

Techniek is ordening

Techniek is echter beslist niet iets onnatuurlijks. We zouden eerder kunnen zeggen dat de natuur in wezen technisch is. Dat geldt voor de levende natuur (de planten, dieren en mensen), maar niet voor het materiële universum, want dat is van nature chaotisch.
De natuurwetten leiden tot steeds grotere entropie, ofwel chaos, hebben de geleerden ontdekt. We kunnen dus vaststellen dat het leven ordenend optreedt in een universum dat van zichzelf tot chaos geneigd is.

Techniek is, evenals de levende natuur, de ordenende invloed van het leven op het materiële universum. Wanneer we de natuur verdelen in levende en onbezielde natuur, dan staat de techniek aan de kant van de levende natuur. De techniek organiseert de onbezielde materie ten dienste van de levende natuur.

Wie dit inziet zal hogere eisen aan de techniek gaan stellen. Techniek hoeft namelijk niet per se gepaard te gaan met onveiligheid, lawaai en verontreiniging.

Techniek is een activiteit die hoort bij het leven. Alleen goed functionerende techniek, zonder allerlei negatieve bijverschijnselen, is in overeenstemming met het doel van de mens de wereld leefbaarder te maken.

Betere techniek

Regelmatig hoort men de mening verkondigen dat de Westerse mens zich "van de natuur heeft vervreemd", doordat hij zich heeft omgeven met technische producten en voorzieningen. In één adem worden dan bovendien milieuverontreiniging, verkeersonveiligheid en kernwapens genoemd als voorbeelden van waar de techniek toe leidt.

Als oplossing wordt vaak een "terugkeer naar de natuur" voorgestaan. Wanneer men dan vraagt wat daarmee wordt bedoeld dan blijkt dat het erom gaat dat we bewuster en gezonder moeten gaan leven, iets waar iedereen het mee eens kan zijn. Om bewust en gezond te leven is echter betere en niet minder techniek nodig.

Alleen door een doelgerichte verbetering van onze technische verworvenheden, kunnen we een wereld creëren waarin voor iedereen een bewuste en gezonde leefwijze mogelijk is.

Meer aandacht voor oplossingen

We zijn zo sterk aan alle voordelen en gemakken van de techniek gewend, dat we niet voldoende beseffen hoeveel van onze leefomgeving we reeds aan de techniek te danken hebben. Waar we ons ook bevinden, als we om ons heen kijken, als we werken of ons ontspannen, zien en gebruiken we voortdurend techniek.

Grote delen van Nederland zouden in een kolkende watermassa ten onder gaan als ze niet door technische voorzieningen waren beschermd. Niet alleen de bebouwde omgeving maar ook veel fraaie natuurgebieden zijn volledig afhankelijk van de techniek om te kunnen blijven bestaan.

Als een bepaalde vorm van techniek schadelijk of bedreigend is, dan is er andere en betere techniek nodig. Er bestaat geen tegenstelling tussen natuur en techniek, alleen tussen natuur en slechte techniek. Niet door de techniek af te wijzen, doch door haar te verbeteren kunnen we de aarde werkelijk bewoonbaar maken.

Door sommige vormen van verbeterde techniek worden reeds veel oplossingen aangedragen voor de problemen die een inmiddels verouderde techniek met zich mee heeft gebracht. Veel van die oplossingen worden nog niet toegepast, domweg omdat nog niet voldoende mensen van het bestaan ervan op de hoogte zijn.

De problemen waarmee de mensheid kampt krijgen al meer dan genoeg publiciteit. De oplossingen verdienen echter veel meer aandacht.